Па міфы і легенды — на веласіпедзе
У апошнія гады веларух у Беларусі актыўна набірае абароты: усё больш людзей імкнецца да здаровага ладу жыцця і таму перасаджваецца на веласіпеды. Яшчэ летась да Года гасціннасці ў Магілёве распрацавалі некалькі цікавых веласіпедных вандровак па 8 раёнах вобласці пад агульным брэндам «Край жыватворных крыніц». Быў створаны сайт, схемы маршрутаў, пракладзены першыя турыстычныя сцежкі.
Адкрыццё сёлетняга сезона пачалося з 4‑дзённага падарожжа пад прывабнай назвай «Міфы і легенды краю жыватворных крыніц». У наш спіс трапілі самыя вядомыя з іх — Бразгун у Чэрыкаўскім раёне, Блакітная — у Слаўгарадскім, Захаранка — у Быхаўскім. У тых лясных запаведных мясцінах, дзе яны бруяцца, нават кожны каменьчык, здаецца, мае непаўторную гісторыю. А што казаць пра такія жамчужыны Магілёўшчыны, як Быхаўскі замак, Баркалабаўскі жаночы манастыр, палац Жукоўскіх у аграгарадку Дашкаўка — усе яны якраз знаходзяцца на шляху. А яшчэ арганізатары абяцалі сустрэчы з прывідамі, чарадзейную выпечку і рускую лазню. Ну як было не спакусіцца?
На старт — у пошуках прыгод
Тое, што дастатковага вопыту язды на далёкія адлегласці ў мяне няма, а веласіпед яшчэ не абкатаны (лічы, толькі з крамы), ніяк не адбілася на жаданні выпрабаваць сябе на трываласць. Пакуль цвярозы розум падказваў: адумайся, час яшчэ ёсць, душа як шалёная імкнулася да подзвігаў. Як высветлілася, не адна я была такая.
На чыгуначным вакзале сабраліся 8 чалавек. У тым ліку наш непасрэдны кіраўнік і каардынатар — старшыня магілёўскага грамадскага савета па развіцці аграэкатурызму Сяргей Кулягін, які, здавалася, нарадзіўся на веласіпедзе.
Суправаджалі наш «дэсант» на «Фордзе» кіроўца (ён жа кухар) і медык-памочнік кухара. І тое, што цяжкія заплечнікі не трэба цягаць на сабе, было вельмі дарэчы. Пасля невялікага тэхінструктажу і фота на памяць мы бадзёра падаліся да цягніка эканом-класа, каб даехаць на ім да вёскі Верамейкі, дзе і павінен быў адбыцца старт.
Ад кедраў да мястэчка, дзе «чырыкалі» авечак
Перад тым як асядлаць сваіх жалезных коней і зрабіць марш-кідок да першага прывалу каля чэрыкаўскай вёскі Наркі, азнаёміліся з маляўнічымі куточкамі дэндрапарку Верамейкаўскага лясгаса. Прадпрыемства таксама зрабіла свой унёсак у развіццё мясцовага аграэкатурызму — устанавіла на пэўным участку інфармацыйныя шчыты і паказальнікі шляху. Паколькі мы былі яго першаадкрывальнікамі (не ўлічваючы тэставага маршруту), каардынатар белай фарбай (у адпаведнасці з міжнароднымі стандартамі) адзначаў на дрэвах напрамак руху. «Дадатковыя прыкметы не перашкодзяць», — патлумачыў ён. Тым больш што шлях праходзіць праз лясы.
Праз 30 кіламетраў няпростага для малавопытных веласіпедыстаў і зусім не цяжкага для прафесіяналаў шляху мы завіталі да Любові Чапелінай. У яе захоўваецца старадаўняя ікона святых Пятра і Паўла, якая, як кажуць, беражэ вёску Наркі і яшчэ некалькі бліжэйшых населеных пунктаў ад розных нягод.
Раней яна перадавалася з хаты ў хату, але апошнія некалькі гадоў застаецца ў доме Любові Ільінічны: жыхароў становіцца ўсё менш. Але кожны год на дзень святых Пятра і Паўла вернікі разам са святаром нясуць яе хрэсным ходам да крыніцы Бразгун, якая знаходзіцца за некалькі кіламетраў ад Ныркоў. Дзякуючы жанчыне захаваўся старадаўні абрад з гэтай іконай, які некалькі гадоў таму быў прызнаны гістарычна-культурнай каштоўнасцю Беларусі.
Пасля адпачынку каля цудадзейнай крыніцы зусім не хацелася зноў садзіцца на веласіпеды. Але ж, каб пабачыць музей якараў у вёсцы Мірагошч, трэба было пераадолець яшчэ 30 кіламетраў. Дарэчы, музей належыць гаспадару аграсядзібы «Лілея» Сяргею Дубягу. У дзяцінстве ён марыў стаць мараком, але пабачыць далёкія краіны з карабля не давялося. Затое з ракой Сож, на беразе якой і знаходзіцца сядзіба, звязвае шмат. Вось і якары адтуль, сярод якіх ёсць вельмі рэдкія. Наогул Сяргей збіраецца пабудаваць тут яхт-клуб, дзе кожны куточак будзе нагадваць аб воднай стыхіі. Цікава, што насупраць яго ўчастка цераз раку знаходзіцца тое самае месца, дзе ў старадаўнія часы стаялі мангола-татары. Яны не чапалі насельніцтва, паколькі яно плаціла даніну. Засталася з тых часоў цікавая назва ў гэтай мясцовасці — Чырыкавец. Там манголы «чырыкалі» (рэзалі) авечак, каб пакінуць на беразе непатрэбныя ім вантробы… Напэўна, калі б не такія людзі, як Сяргей, гэту старонку гісторыі, як і многія іншыя, даўно забылі б. Пасля смачнай вячэры (наш кухар, як высветлілася, знаток аюрведычнай кухні) знайшліся ахвотнікі паслухаць аповеды гаспадара за вялікім сталом на беразе ракі. У месячным свеце нерухомая паверхня вады здавалася казачнай. А гаспадар запэўніў, што асабліва «шчаслівыя» пасля апоўначы могуць убачыць, як адтуль выходзіць русалка. І клікаў паблукаць ноччу па былых уладаннях князёў Абаленскіх. Але герояў сярод нас не знайшлося.
Па Кацярынінскім тракце… да айца Георгія
Ехала па ім імператрыца ці не, гісторыя замоўчвае. Але не выключана, што так яно і было. Пасля падзелу Рэчы Паспалітай у ХVІІІ стагоддзі імператрыца падарыла тутэйшыя землі сваім фаварытам і потым наведвалася да іх. На нашай карце гэты лясны адрэзак шляху быў пазначаны як «сафары». За красамоўным словам значылася язда па непрызначаных для веласіпеднай язды сцежках. Пасля ночы здавалася, што ногі і іншыя месцы баляць яшчэ мацней. Суцяшала толькі тое, што ты такі не адзін… Лясная сцежка па ўзбярэжжы Сожа падалася вельмі прыемнай, а краявіды, якія паўставалі перад вачыма, захоплівалі сваёй прыгажосцю. Такога не пабачыш з акна аўтамабіля.
Калі павярнуць у бок аграгарадка Лясная, дзе больш за 300 гадоў таму адбылася бітва рускіх са шведамі, патрапіш да святара тутэйшага храма айца Георгія. Пра слаўгарадскія крынічкі, старадаўнія і сучасныя, напэўна ніхто больш за яго ў раёне не ведае. А тое, што ён распавядзе пра храм-помнік, які быў узведзены пасля той знамянальнай бітвы, вы і наогул не знойдзеце ні ў адной кніжцы. Да 300-годдзя бітвы са шведамі храм аднавілі, але прайшло некалькі гадоў, і фарба з абліцовачнай пліткі пачала сыпацца. Айцец Георгій вельмі перажывае з гэтай нагоды: сорамна перад вернікамі. А вось мазаікі з выявай апостала Пятра і Божай Маці, створаныя вядомым архітэктарам з Санкт-Пецярбурга Уладзімірам Фраловым 100 гадоў таму, і сёння выглядаюць як новыя.
Сродак паказытаць нервы і… суцешыць душу
Велааматары — дзівакі. Яны з захапленнем кажуць пра тое, як у іх крыві бушуе адрэналін ад язды па лясных калдобінах, дзе трэба лавіраваць паміж пясчанымі ўчасткамі, глыбокімі лужынамі, паваленымі дрэвамі і іншымі «спакусамі» жыцця. Калі імчыш па гэтай паласе перашкод, сэрца грукае так, што, здаецца, выскачыць з грудзей… Толькі за сталом са смачнай вячэрай у аграсядзібе «Гасцінны двор» мы ўсвядомілі, што здзейснілі сапраўдны подзвіг, праехаўшы 80 (!) кіламетраў. Затое як было прыемна сядзець вечарам каля печы і ласавацца толькі што засмажаным лінём. І ці можна перадаць словамі тыя адчуванні, якія дорыць руская лазня! Душа адпачывала і спявала!…
Знайсці падрабязную інфармацыю і па крыніцах, і па культурна-гістарычных помніках Магілёўшчыны можна на сайце krynіca.by. Там жа ёсць цікавая інфармацыя для турыстаў аб месцах і ўмовах пражывання і аб усіх паслугах (з абавязковым указаннем цэн). Як запэўніў каардынатар праекта Сяргей Кулягін, існуе дамоўленасць з гаспадарамі аграсядзіб (кожная з іх пазначана на сайце), што пражыванне (без уліку харчавання) для велатурыстаў (пакуль што толькі беларускіх) абыдзецца прыкладна ў 10 долараў. Пажадана толькі, каб група была не вельмі маленькая. Тое, што ўмовы не расчаруюць, праверана на сабе. Аб усіх трох сядзібах, якія прымалі нас падчас падарожжа, засталіся прыемныя ўспаміны. Водная ідылія ва ўладаннях Сяргея Дубягі, утульны дом Людмілы Чабатар у слаўгарадскай вёсцы Міхайлоў, дзе смачна пахне пірагамі, паляўнічы каларыт ад Уладзіміра і яго сына Яўгена Дудзікаў з быхаўскай вёскі Залахвенне…
Чатырохдзённае падарожжа абышлося мне прыкладна ў 300 тысяч рублёў, з якіх палову склалі выдаткі на харчаванне. У мэтах эканоміі некаторыя карысталіся палаткамі — на тэрыторыі сядзіб такі начлег абыходзіўся ў 3 долары. Пэўная сума пайшла на сувеніры. Калі падлічыць, колькі б каштавала такое падарожжа на звычайным рэйсавым аўтобусе, хутчэй за ўсё, ад яго прыйшлося б адмовіцца. Толькі адзін білет ад Магілёва да Слаўгарада каштуе 40 тысяч рублёў. А з улікам дарогі да Блакітнай крыніцы — і ўсе 50 тысяч. Веласіпед жа дапамагае пабачыць «свет» за мінімальны кошт.
Сяргей Кулягін кажа, што сетка турыстычных маршрутаў будзе развівацца і далей. Разглядаюцца пытанні па стварэнні палатачных гарадкоў, пунктаў пракату веласіпедаў, усталяванні дадатковых інфармацыйных шчытоў. Ёсць задумка распрацаваць маршрут па Клімавіцкім, Касцюковіцкім і Краснапольскім раёнах. Там таксама ёсць што паглядзець. Не ведаю, як вы, а я абавязкова паеду. Чула, што турызм — гэта добры наркотык, але не ведала, што такі моцны…
Нэлі ЗІГУЛЯ, газета “Звязда”