Яна толькі нядаўна, 9-га студзеня, адзначыла сваё 99-годдзе. Маючы за плячыма амаль век жыцця, Таццяна Віткоўская (на здымку), тым не менш, мае даволі ясны розум і добрую памяць. У гэтым я ўпэўніўся, калі сустэўся з ёю ў аддзяленні кругласутачнага прабывання ў в. Грудзінаўка ўстановы “Быхаўскі раённы цэнтр сацыяльнага абслугоўвання насельніцтва”, дзе Таццяна Сяргееўна пражывае апошні дзесятак год.
—Хлусіць не буду, часіны Першайсусветнай вайны, рэвалюцый 1917 года, грамадзянскай вайны ў Расіі асабліва не адклаліся ў маёй памяці, — распавяла ўспаміны доўгажыхарка. —  Сталася так, хутчэй за ўсё, з-за майго малога ўзросту тады, а таксама, відаць, з-за таго, што нашу  Аршаншчыну гэтыя падзеі асабліва не кранулі. Памятаюцца ўжо толькі наступствы таго ліхалецця, што выразіліся праз мноства пакалечаных людзей, асірацелых дзяцей, знявечаныя лёсы сем’яў і гэтак далей.
Спакойнай і архаічнай заставалася мая родная вёска Літусова і ў 20-я гады мінулага стагоддзя, калі сяляне, атрымаўшы ад бальшавікоў зямлю, з усіх сілаў стараліся пашыраць ды развіваць свае саматужныя гаспадаркі, каб пракарміць вялікія сем’і.
У той час я закончыла мясцовую чатырохгодку, хацела вучыцца далей, але тут раптоўна памёр бацька, і жыццё пайшло нашматцяжэй. Да таго ж у хуткасці ажаніўся мой родны брат і пайшоў гаспадарыць асобна. Засталіся мы ўтраіх з маці ды малодшаю сястрою, і тут ужо мне давялося працаваць, лічы, за гаспадара. Умела і рабіла ўсё: арала, сеяла, касіла, даглядала жывёлу і г. д. А гаспадарка мелася немалая — былі каровы, конь, авечкі, мноства іншай жыўнасці.
Але гэтаму, хоць і цяжкаму, але адносна спакойнаму і з пэўнай заможнасцю жыццёўладкаванню, хутка прыйшоў канец — напачатку 1930-х гадоў настаў час масавай калектывізацыі. У нас за самы кароткі тэрмін утварылі калгас, назву якога і цяпер нават памятаю добра — “1 Мая”. Без гвалту ды перагібаў, як потым мякка абазвалі празмернасць самавольства ды сапраўдных рэпрэсій супраць уласнага народу, тут не абыйшлося. У калектыўнай гаспадарцы таксама давялося шмат ды цяжка працаваць, але ўжо не на сябе, а нават незразумела было і на каго. Я і ў калгасе лічылася ў працы на перадавых пазіцыях: пастаянна то ў сценгазеце пра мяне пісалі, то на Дошку гонару заносілі.
Напрыканцы 1930-х гадоў выйшла замуж. Мужа неўзабаве забралі ў войска, а я зноўку стала цягнуць калгасную лямку. Перад самай вайной муж дэмабілізаваўся і пайшоў служыць у міліцыю, дзе працаваў у органах выканання пакаранняў. Калі пачалася вайна, то турму, дзе ён працаваў, разам са штатам і  і зняволенымі перадыслакавалі на ўсход краіны, у горад Салікамск Пермскай вобласці. Паехала туды і наша сям’я.
Умовы для жыцця на новым месцы былі нават для нас невыносныя, не кажучы ўжо пра зняволеных. Узімку мы прасіліся на пастой да мясцовых жыхароў, а ўлетку жылі ў зямлянцы. Сітуацыя яшчэ потым болей ускладнілася, калі ў наш лагер пачалі зганяць этнічных немцаў з Паволжжа і Казахстана. Рабілася гэта ў прэвентыўных мэтах, каб, як баяліся тагачасныя савецкія ўлады, тыя не ўтварылі так званую  пятую калону ў тыле краіны. А гэта ж былі  спакойныя, рахманыя і працалюбівыя людзі. Не маючы адпаведных умоў для жыцця, асуджаныя і прымусовыя перасяленцы гінулі кожны месяц дзесяткамі.
—Не абыйшло страшнае гора і нашу сям’ю, — тут старая цяжка-цяжка ўздыхнула.  — Ад недастатковага харчавання і недахопу лекаў памёр наш адзіны маленькі сынок. Па праўдзе кажучы, пасля гэтага ўсё ў сям’і пайшло наперакасяк. У рэшце рэшт мы разыйшліся — былы муж застаўся ў Перадураллі, а я паехала на радзіму.
У пасляваеннай Беларусі шпаркімі тэмпамі ішло адраджэнне і аднаўленне народнай гаспадаркі, будаўніцтва жылля, таму праблем з працаўладкаваннем ніякіх не мелася. Парабіла каторы час на будоўлях, а потым уладкавалася працаваць на нядаўна пабудаваную БелГРЭС  — флагман тагачаснай энергетыкі рэспублікі. Там пасля паўтара дзесятка гадоў і закончыла сваю працоўную кар’еру.
Да нашай сустрэчы з Таццянай Віткоўскай я пагутарыў з загадчыцаю аддзялення кругласутачнага прабывання Людмілаю Ярмоленка. Тая даўно добра ведае доўгажыхарку, бо старая да гэтага пэўны час жыла ў Грудзінаўцы. Сюды яна пераехала з Аршаншчыны па запрашэнню пляменніка, а калі той памёр, то палічыла за лепшае не замінаць ягоным родным і блізкім.
—Прыклад Таццяны Сяргееўны не адзіны ў тым, што добры догляд і абслугоўванне ў нас забяспечваюць доўгі век пражываючым, — расказвае Людміла Мікалаеўна. — Да нас часта паступаюць, у адрозненне ад гэтага выпадку, зусім занядбаныя і кінутыя блізкімі яшчэ не старыя людзі, якія пасля колькі часу пражывання, лічы, у камфортных, у параўнанні з папярэднімі, умовах, як быццам зноўку нараджаюцца на свет. А пасля праведзенага апошнім часам рамонту аддзялення, аснашчэння яго абсталяваннем і мэбляй установа стала ў плане ўмоў пражывання амаль узорнай.
Напрыканцы сустрэчы  загадчыца прапанавала зрабіць невялікую азнаямляльную экскурсію па аддзяленню, якую хуткім часам давялося прыпыніць, бо ў госці да пражываючых з калядным і навагоднім канцэртам прыехалі валанцёры з клубу “Добрыя сэрцы”, які арганізавалі цэнтр сацыяльнага абслугоўвання насельніцтва і раённая арганізацыя Беларускага таварыства Чырвонага Крыжа.

Мікалай Ахрыменя.