І сёння ў памяці вайна

Неяк да нас у рэдакцыю патэлефанаваў з аграгарадка Мокрае чытач і паведаміў, што ў іх па вуліцы Маладзёжнай, 9 жывуць муж і жонка Лявіцкія, якія перажылі вайну, нарадзілі і выхавалі чатырох дзяцей, якія шануюць сваіх старых, паважаных людзей. Прасіў пра іх напісаць. Мы прыслухаліся да ягонай парады.

Да хаты Лявіцкіх пад’ехалі каля дзесяці гадзін раніцы. Гаспадар у цёмнай бейсболцы нас ужо чакаў прама на вуліцы, бо крыху раней мы з ім стэлефанаваліся, дамовіліся аб сустрэчы. Разам нетаропка крочым у хату, хоць вялікі дагледжаны белакаменны будынак звычайнай сялянскай хатай назваць нельга. Там нас ужо чакае гаспадыня Тамара Аляксандраўна. Ёй 81 год, а муж на 6 год старэйшы. Пачынаем гамонку. І ў памяці гэтых простых сялян узнаўляюцца падзеі пражытага вялікага жыцця.

Максім Анісімавіч сам не макранскі, а нарадзіўся і рос у суседняй вёсцы Холстава. Вучыўся, праўда, у тутэйшай сярэдняй школе. Толькі да вайны паспеў скончыць усяго шэсць класаў. Дапамагаў бацькам па гаспадарцы, працаваў паляводам у калгасе “Рашаючы”. Калі ж нямецка-фашысцкія захопнікі акупіравалі нашу Быхаўшчыну, быў сувязным, затым пайшоў у партызаны, у знакаміты 130-ы атрад, якім камандваў кадравы афіцэр Чырвонай Арміі Фёдар Сухаў. Васімнаццацігадовага юнака прызначылі камандзірам аддзялення. Ім і ваяваў да таго часу, пакуль савецкія войскі не вызвалілі Быхаўшчыну ад ворага. Тады моладзь далучылася да іх.

Максім Лявіцкі гнаў гітлераўцаў на захад у сваё логава на другім Беларускім фронце. Пад Ломжаю атрымаў кулявое раненне рукі, два месяцы лячыўся ў Навагрудскім шпіталі, а потым зноў на фронт. За мужнасць, адвагу займеў нямала дзяржаўных узнагарод —ордэны Айчыннай вайны І і ІІ ступеняў, ордэн Славы ІІІ ступені, медалі “За адвагу”, “ЗА баявыя заслугі”, іншыя медалі. Яны на парадным пінжаку ветэрана, але не ўсе. Няма ордэна Славы і медаля “За адвагу”.

— І ўжо не будзе, — кажа ветэран, — бо згарэлі ў 1986 годзе разам з дакументамі на іх, іншымі дакументамі ў нашай хаце. Але не ў гэтай. Тая стаяла ў Макранскіх Хутарах. Мы яе пабудавалі пасля таго, як некалькі гадоў пражылі ў хаце жончынай маці. Шкадавалі вельмі, але дзяржава нас не пакінула ў бядзе. Тагачасны дырэктар саўгаса “Макранскі” Мікалай Кірылавіч Банадысеў, дзякуй яму вялікі, выдзеліў вось гэты цагляны дом, у якім зараз жывём і дзе выраслі чацвёра нашых дзяцей.

Ветэран паказвае Грамату за подпісам камандзіра Крычаўскай ордэна Суворава стралковай дывізіі за подпісам генерал-маёра Супрунова. З яе відаць, што што старшына Лявіцкі вызваляў населеныя пункты Асавец, Ломжу, Чэрск, Берэнт, Карбхауз, Данцыг, Трэптаў, Везенберг, Варэн, у баях за якія паказаў мужнасць і адвагу. Там жа пазначана, што дагэтуль ён меў 10 Падзяк Вярхоўнага Галоўнакамандаючага, Генералісімуса таварыша Іосіфа Сталіна.

Пасля Перамогі над ворагам ажно да жніўня 1950 года працягваў службу ў складзе Групы акупацыйных войскаў у Германіі. А калі дэмабілізаваўся, адразу вярнуўся дамоў, уключыўся ў працоўную дзейнасць. Загадваў злівачным малочным пунктам, нарыхтоўваў сыравіну ў райспажыўтаварысте, убіраў збажыну на камбайне і нават паспеў зноў апрануць вайсковую форму, бо цэлы год служыў старшыной  аўтароты 760-га авіятэхнічнага батальёна. Пасля зноў працаваў у сельскай гаспадарцы, а на заслужаны адпачынак пайшоў у 1987 годзе.

Нялёгкі лёс выпаў і жонцы ўдзельніка вайны. Пра яе бацькоў, партызанскіх сувязных Рудкоўскіх, упамнаецца ў кнізе “Памяць. Быхаўскі раён” на 185-й старонцы. Дык вось Тамара Аляксандраўна, па ейных словах, пасля арышту была зачынена немцамі ў пуні разам з партызанкаю Верай Самалётавай. Арыштавалі ж дзяўчынку за бацьку Аляксандра Нічыпаравіча, якога не маглі злавіць. У сям’і Рудкоўскіх тады гадавалася чацвёра дзяцей. Старэйшай Томе споўнілася ўсяго 11 гадоў. Яна знаходзілася ў хаце, калі прыйшлі гітлераўцы. Маці знаходзілася ў суседзяў, і яны забралі дачку. Прывезлі ў вёску Сядзіч. Білі, дапытваючыся пра бацьку, а дзяўчынка раз-пораз паўтарала: “Не ведаю, дзе ён, бо вы прыязджалі, апранулі ў сваё аддзенне і павезлі. Куды — не ведаю. Ён не вярнуўся”.

Недзе праз чатыры дні ў Сядзіч прыйшла на выручку бабуля, пачала прасіць немцаў адпусціць сваю ўнучку Тому. Нічога не выйшла, пасадзілі і яе.На наступны дзень на фурманцы павезлі ў Дашкаўку. Там пачаставалі хлебам з маргарынам. Потым прынеслі зброю і кажуць, што яна — бацькава. Ды кемлівая дзяўчынка не разгубілася. Яна паўтарыла ранейшыя словы,  дадала, што ніякай зброі ў бацькі не бачыла.

Фрыцы загадалі зняць усё адзенне, голай легчы на лаўку. Легла. Адразу пачалі біць. Тома плакала ад пякучага болю, але ад раней сказанага не адмовілася. І фашысты ёй паверылі. Загадалі апранацца. Калі апранулася, павялі ў нейкі бункер. Там убачыла …збітую на горкі яблык маці з самай меньшай сваёй сястрычкай, якой не было яшчэ нават двух гадоў.

Разам іх трымалі два тыдні. Затым на грузавіку павезлі ў Магілёў, адтуль — у Княжыцы. Каля Княжыц на шашы сустрэлі гітлераўскую машыну, што рухалася з Бялыніч. Параўняліся, спыніліся. Гітлераўцы аб нечым пагаманілі на сваёй незразумелай мове, затым высадзілі маці з дзецьмі сярод поля, а самі паехалі ў бок Магілёва.

Пайшлі ў Княжыцы. Набліжалася ноч, але ніхто да сябе з вяскоўцаў не хацеў пускаць начаваць. Кагосьці баяліся. Але адна старая добрая жанчына ўсё ж пашкадавала, узяла да сябе на адну ноч.

Ранкам пакрочылі ў суседнюю вёску Сумарокава, дзе даведаліся аб сваіх родзічах па матчынай лініі. Тыя пусцілі, накармілі. У іхняй хаце пражылі амаль месяц, а тады пайшлі назад, на Быхаўшчыну. Да іх далучыўся мужчына, які ішоў у Сушчоў. Цяжкі гэта быў шлях, ды праз колькі дзён дабраліся да Касіч. Там сустрэлі партызана са сваёй вёскі Малінаўкі. На двары стаяў сакавік 1944 года. Партызан і паведаміў пра бацьку, які загінуў у баі з немцамі.

Нарэшце дайшлі дадому. І адразу захварэлі. Тома з бабуляю — тыфам, сястрычка Лена — вятранкаю. Яе цела было ў вадзянках. Жылі ў свайго дзядулі, які ўсіх і выхадзіў, а затым перайшлі ў сваю хату.

Тамара Аляксандраўна ўспомніла, як вучылася ў школе, скончыла 8 класаў і паехала ў Магілёў на курсы кааператыўнага гандлю. Паспяхова іх скончыла, вярнулася дамоў, загадвала магазінам, але болей рабіла ў сельскагаспадарчай вытворчасці. І выхоўвала дзяцей, якія сваіх бацькоў не забываюць. Самы меншы сын Юра жыве непадалёку, бывае ледзь не кожны дзень, Аляксандр жа прыязджае з Магілёва, Таццяна — з Глуска, а Валодзя — з Клічава. Тады яны ўсе зноў жывуць, як і раней, адной дружнай сям’ёй, а бацькі-ветэраны маладзеюць душою.

Мікола КОЛАСАЎ.


Последние новости

ГЛАВНОЕ

Очередная схема: “Белпочта” предупреждает о сообщениях мошенников в мессенджерах

29 марта 2024
ГЛАВНОЕ

Ущерб природе от строительства Польшей забора в Беловежской пуще составил около $20 млн

29 марта 2024
КАЛЕЙДОСКОП

Чем грозит ретроградный Меркурий в апреле 2024-го

29 марта 2024
ПРЕЗИДЕНТ

Сергеенко и ряд других руководителей освобождены от прежних должностей в связи с переходом на выборные должности

29 марта 2024
КАЛЕЙДОСКОП

Погода на выходные: преимущественно без осадков и до +23°С

29 марта 2024
ГЛАВНЫЕ НОВОСТИ

Сотрудники прокуратуры Быховского района приняли участи в республиканской добровольной акции «Аднавiм лясы разам»

29 марта 2024
КАЛЕЙДОСКОП

К 80-летию освобождения от немецко-фашистских захватчиков утверждена эмблема, отражающая силу и непокоренность народа-победителя

29 марта 2024
ТЕХНОЛОГИИ

Пользователи Тelegram из Беларуси смогут ограничивать круг тех, кто может присылать им личные сообщения

29 марта 2024
В МИРЕ

В Минэнерго Украины заявили о массированной атаке на объекты энергетики

29 марта 2024
ОБЩЕСТВО

Скончался пострадавший во время теракта в «Крокусе» белорус, за жизнь которого боролись врачи

29 марта 2024

Архивы

Рекомендуем

ГЛАВНЫЕ НОВОСТИ

Быховские правоохранители в течение суток раскрыли уголовное преступление

25 марта 2024
ВАШЕ ЗДОРОВЬЕ

Как в условиях модернизации Быховской ЦРБ оказывается медицинская помощь жителям района

25 марта 2024
ГЛАВНЫЕ НОВОСТИ

В Быховском районе горела баня

26 марта 2024
ГЛАВНЫЕ НОВОСТИ

В Быхове чествовали лучших работников коммунальной сферы

21 марта 2024
ГЛАВНЫЕ НОВОСТИ

На Быховщине состоялось очередное заседание комиссии по содействию занятости населения райисполкома

20 марта 2024
КУЛЬТУРА

Быхаўчан запрашаюць на тыдзень традыцыйнага мастацтва

21 марта 2024
ГЛАВНОЕ

Сергей Антонов, известный быховчанам своими писаниной и видосиками на экстремистских каналах, подался в бега

20 марта 2024
ОБРАЗОВАНИЕ

Единый урок, посвященный годовщине трагедии в Хатыни, пройдет 22 марта во всех школах Беларуси

22 марта 2024