Некаторыя “слугі народа” дазваляюць сабе ўпарта ігнараваць беларускую мову. І не нясуць за гэта адказнасці.

Пра гэта паведамлялася ў адной з частак нашага журналісцкага расследавання “Бітва за роднае слова”. Тады я правёў журналісцкі эксперымент. Напісаў ад прыватнай асобы шэраг запытаў у некаторыя паважаныя ведамствы і арганізацыі. Толькі траціна адказаў была складзена па-беларуску. І гэта нягледзячы на тое, што ў запытах мелася просьба — адказаць на роднай мове.

З таго часу мінула каля сямі месяцаў. І днямі наша журналістка Ала Мачалава напісала пра тое, што абедзве палаты парламента прынялі закон, які абавязвае адказваць на беларускамоўныя звароты па-беларуску.

Тым часам я вырашыў праверыць, як шануюць родную мову ў шэрагу афіцыйных ведамстваў. Гэта нескладана высветліць, напрыклад, калі праглядаеш іх інтэрнэт-старонкі. Калі кіраўніцтва арганізацыі на беларускую мову чхаць хацела, то на сайце няма нават і духу роднага слова. Калі мову паважаюць, беларускамоўная версія прысутнічае.

І вось якія вынікі даследавання былі атрыманы.

Як вы лічыце, на якой колькасці з гэтых сайтаў ёсць беларускамоўная версія? Падкрэсліваю, ні ад каго не патрабуецца, каб увесь інтэрнэт-рэсурс быў складзены нацыянальнай мовай, дастаткова хоць бы частковай яе прысутнасці.

Аказалася, што родная мова прапісалася толькі на 14 інтэрнэт-старонках з 79 даследаваных:

– Гродзенскі абласны выканаўчы камітэт (grоdnо-rеgіоn.gоv.bу). Адзіны аблвыканкам, чый сайт мае беларускую версію, прытым паўнавартасную.

– Нацыянальная Акадэмія навук (nаsb.gоv.bу).

– Нацыянальны банк (nbrb.bу).

– Сайт Вышэйшага Гаспадарчага суда (соurt.bу), складана прад’явіць нейкія прэтэнзіі да якасці мовы.

– Канстытуцыйны суд (kс.gоv.bу). На інтэрнэт-сайце прысутнічае поўная беларускамоўная версія.

– Савет Міністраў (gоvеrnmеnt.bу), беларуская мова стаіць у меню на першым месцы.

– Дзяржаўны памежны камітэт (gрk.gоv.bу), адзінае сілавое ведамства, на сайце якога родная мова прысутнічае па-сапраўднаму поўна.

– Камітэт дзяржаўнай бяспекі (kgb.bу), беларускамоўная версія прысутнічае, але яна недапрацавана.

– Міністэрства энергетыкі (mіnеnеrgо.gоv.bу), версія на роднай мове ў поўным парадку.

– Міністэрства сувязі і інфарматызацыі (mрt.gоv.bу).

– Міністэрства адукацыі (mіnеdu.unіbеl.bу).

– Міністэрства абароны (mоd.mіl.bу).

– Міністэрства культуры (kulturа.bу), на інтэрнэт-старонцы ведамства беларуская мова стаіць на першым месцы.

– Афіцыйны інтэрнэт-партал Прэзідэнта Беларусі (рrеsіdеnt.gоv.bу).

Такім чынам, яшчэ раз падсумуем: з 79 сайтаў афіцыйных ведамстваў толькі 14 маюць беларускамоўную версію. Гэта 17,7%. Ці прыкладна адзін сайт з шасці. Так выглядае двухмоўе, гарантаванае Канстытуцыяй.

На некаторых інтэрнэт-старонках ведамстваў, дзе беларускіх версій няма, сустракаюцца сапраўдныя перлы, пра якія нельга не сказаць. Напрыклад, ёсць сайты, дзе замест нацыянальнай мовы стаіць якая-небудзь замежная. І зразумела, калі гэта мова англійская, на якой размаўляе ўвесь свет. На сайце Беларускай чыгункі (rw.bу) няма роднай мовы, але ёсць нямецкая. Хоць паўгода таму ведамства праз газету “Звязда” паведамляла пра планы стварыць версію сайта на нацыянальнай мове (“Як папулярызуюць родную мову на беларускай чыгунцы”, за 29 студзеня 2011 года). Час мінуў, а абяцанне не выканана.

На сайтах Дзяржаўнага камітэта па стандартызацыі (gоsstаndаrt.gоv.bу) і Тэхнічнага інстытута сертыфікацыі выпрабаванняў (tіsі.bу) беларускіх версій таксама няма. Але ёсць… польскія.

Дзіўнае праяўленне патрыятызму.

Не раз сёй-той чыноўнік, не падумаўшы, казаў мне, што ён “мае права”, нават законнае права, не выкарыстоўваць беларускую мову. Пры гэтым я тлумачыў такім “знаўцам законаў”, што існуе артыкул 15 Канстытуцыі, дзе напісана, што “дзяржава адказная за захаванне духоўнай спадчыны”. А родная мова і з’яўляецца самым галоўным здабыткам гэтай духоўнай спадчыны. Таму дзе, як не на афіцыйных сайтах, дзяржаўная мова павінна прысутнічаць?

Нагадаем, што прычына адмовы ад роднага слова з боку некаторых ведамстваў палягае ў праблемных момантах “Закона аб мовах у Рэспубліцы Беларусь”. У прыватнасці, закон дазваляе выбіраць для выкарыстання адну з дзяржаўных моў — або рускую, або беларускую. У гэтым злучніку “або” і палягае праблема. Некаторыя службовыя асобы ў асноўным ідуць лёгкім шляхам і выбіраюць рускую мову. Пры гэтым беларускую беспакарана ігнаруюць.

Чыноўнікі розных узроўняў, звязаныя з развіццём мовы і адукацыі, неаднаразова прызнаваліся, што “Закон аб мовах” неабходна ўдасканальваць. Але справай гэтыя словы амаль не пацвярджаюцца.