У акупацыі і ў “Смершы”

У акупацыі і ў “Смершы”

На дзясятым дзясятку свайго веку ветэран Вялікай Айчыннай вайны Мікалай Лемешаў (на здымку) з вёскі Вець Абідавіцкага сельсавета яшчэ мае добрую памяць, у пэўнай меры рухавы, захоўвае актыўную жыццёвую пазіцыю. Пры нашай з ім сустрэчы і размове са старшынёю Абідавіцкага сельвыканкама Алегам Шадурыным, Мікалай Міхайлавіч без цяжкасцей прыгадваў як асноўныя этапы, так і даволі падрабязныя старонкі сваёй багатай жыццёвай біяграфіі, цікавіўся жыццём сельсавета раёна.

DSCN0648

—З таго часу, як толькі стаў усведамляць, то ўсё даводзілася працаваць, — пачаў расповяд стары. — Пачынаў пасвіць гусей, качак, свіней з бацькавай гаспадаркі яшчэ напрыканцы 1920-х гадоў, затым займаўся такою ж справаю, але ўжо ў калгасе “Перамога”, які стварыўся ў Веці дзесьці напачатку 30-х гадоў. Памятаю, што бацькі ахвотна пайшлі ў калектыўную гаспадарку, бо па заможнасці былі, можа, ніжэй сярэднякоў.

З гадоў 14 мне пачалі давяраць ужо болей адказныя земляробчыя справы — араць і баранаваць палеткі, разорваць бульбу і гэтак далей. З’яўляючыся спрытным ды дужым хлопцам, значна перакрываў нормы і зарабляў шмат працадзён. Запомнілася, што за 1940 год мне налічылі іх каля тысячы. Для ўяўлення скажу, што тым годам на адзін працадзень выдзелілі па 50 грамаў мёду, так што я адзін атрымаў яго 50 кг. Яшчэ адклалася ў памяці, што наша сям’я тады атрымала ў якасці натуральнай аплаты каля 250 пудоў бульбы (прыкладна 16 тон).

Пачалі жыць хоць і не надта заможна, але не галадалі. Ды ўсе пэўныя набыткі калектыўнага гаспадарання, як кажуць, пайшлі прахам, калі пачалася вайна.

Тут пра пачатак Вялікай Айчыннай вайны ў Мікалая Лемешава таксама аказаліся яркія ды дэталёвыя ўспаміны.

Было яму тады амаль 17 год, і сапраўднае дарослае жыццё яшчэ толькі пачыналася.

—Вечарам у суботу 21 чэрвеня 1941 года мы з сябрам-аднавяскоўцам падаліся на гулянку ў вёску Лазаравічы, паведаміў ветэран. Дабіраліся туды на чоўне, пераплываючы на процілеглы бераг Дняпра. Загуляліся там да досвітку наступнага дня і праспалі ў нядзелю амаль да паўдня. Калі падняўся, то пачуў нейкі рух і шум па вёсцы. Аказалася, што па рэпрадуктары, які вісеў на слупе каля школы, Левітанаб’яўляе агучвае аб’яву аб пачатку вайны з Германіяй.

Праз колькі дзён пачуў першыя яе водгаласы — грымелі выбухі бомбаў з боку Быхава. Як потым даведаліся, тады немцы пачалі бамбіць тамашні аэрадром. Яшчэ праз пэўны час давялося назіраць адступленне часцей Чырвонай Арміі ў накірунку Доўска. Яно ішло з цяжкімі баямі з фашыстамі, і шмат савецкіх воінаў палегла менавіта паабапал шашы Магілёў-Гомель. Жыхары Веці, у тым ліку і я, потым колькі дзён целы загінуўшых закопвалі ў зямлю. Карціна была жудасная і трагічная…

У нашу вёску фашысты з’явіліся дзесьці напачатку жніўня. Першым чынам разабраліся з калгаснай маёмасцю, прызначылі старасту і ягоных памочнікаў. Асаблівага гвалту ў адносінах да мірнага насельніцтва з іхняга боку не назіралася.

Адчулі мы цяжар акупацыі, калі фашысты пацярпелі паражэнне пад Масквою, адчулі супраціўленне мясцовых народных мсціўцаў. У лютым 1942 года, памятаецца, 23 чысла — у Дзень Чырвонай Арміі, немцы прымусова сагналі юнакоў з суседніх вёсак у Вець. Кожнаму выдзелілі калгаснага каня, з фурманкаю, сфарміравалі вялікі абоз і адправілі ў бок Магілёва. Па дарозе, а мы ўжо рухаліся ў бок фронту ў накірунку Вязьмы, да нас далучаліся яшчэ фурманкі. Пасля амаль 700-кіламетровага маршу канчатковым месцам прыпынку стаўся раён паблізу горада Ржэва, дзе тады ішло доўгае жорсткае супрацьстаянне савецкіх і фашысцкіх войскаў.

Пад наглядам і прымусам фашыстаў давялося зімою чысціць дарогі ад снегу, увесну і ўлетку сячы лес і выкладваць бярвеннямі гаці. Выжываць тады было цяжка, бо трымалі нас ва ўмовах у канцлагерў.

Напачатку лета 1943 года павезлі ў Арлоўскую вобласць на будаўніцтва абарончых збудаванняў. Тады якраз усчаліся падзеі на Курскай дузе, і немцы рыхтаваліся да наступлення. Але савецкія войскі. Потым,апярэдзілі іх адступаючыя фашысты, тыя гналі нас, як зняволеных, на захад. Толькі напачатку 1945 года ўжо у Польшчы нас вызвалілі чырвонаармейцы.

Тады ў палон да нашых трапіла шмат нямецкіх афіцэраў і тымі пачала займацца ваенная контрразведка — “Смерш”. У ваенных чэкістаў якраз не аказалася перакладчыкаў, і яны пачалі пытацца ў нас, ці разумее хто па-нямецку. Ніхто асабліва не хацеў прызнавацца, але адзін з нас чамусьмі паказаў на мяне. Я і сапраўды за два гады працоўнага палону трохі засвоіў нямецкую мову і пагадзіўся садзейнічаць.

Допыты немцаў ішлі ў панскім маёнтку, дзе абсталявалі штосьці падобнае турэмных камер. З перакладам я паспяхова справіўся, і контрразведчык сказаў напрыканцы толькі кароткае: ”Цяпер ідзі спаць!”

З таго часу і да канца вайны я знаходзіўся пры падраздзяленні “Смерша” і выконваў абавязкі перакладчыка. Апошнім разам перакладаў у берлінскім раёне Тэмпэльгоф, калі 2 мая 1945 года дапамагаў дапытваць сотні фашыстаў, якія масава капітулявалі.

Пра пасляваеннае жыццё Мікалая Лемешава мы пагутарылі ўжо карацей. Два гады ён яшчэ служыў у войску ў Германіі. Тады ж родныя атрымалі ад яго першыя звесткі, бо за гады прымусовай працы іх не было.
Пасля дэмабілізацыі працаваў спачатку ў родным калгасе “Перамога”, затым доўгія гады — на фабрыцы першаснай апрацоўкі воўны ў суседнім пасёлку Ільіч.

Разам з жонкай Марыяй Фядосаўнай нарадзілі і выхавалі трох сыноў і дачку, маюць цяпер 8 унукаў і 8 праўнукаў.

Сваю прыналежнасць да ветэранаў вайны Мікалай Лемешаў дакументальна пацвердзіў толькі напачатку 1990-х гадоў на падставе сведчанняў з ваенных архіваў.

Мікалай Міхайлавіч з’яўляецца даўнім прыхільнікам нашай газеты, неаднаразова звяртаўся ў яе рэдакцыю з просьбамі, заўвагамі і прапановамі рознага кшталту.

Мікалай Ахрыменя.

Последние новости

ГЛАВНЫЕ НОВОСТИ

Как белорусы будут работать и отдыхать в мае 2024

28 марта 2024
ОБРАЗОВАНИЕ

В Минобразования рассказали, введут ли обязательную отработку для платников

28 марта 2024
КАЛЕЙДОСКОП

В Беларуси запретили продажу стирального порошка Ariel и капсул Tide

28 марта 2024
ГЛАВНОЕ

В Беларуси на 1 января 2024 года проживало около 9,15 млн человек

28 марта 2024
НА СТРАЖЕ ЗАКОНА

29 марта – прямая телефонная линия с начальником 11 управления ГУБОПиК МВД

28 марта 2024
ЭКОНОМИКА

Дни Могилевской области пройдут с 29 марта по 22 апреля на ВДНХ в Москве

28 марта 2024
В МИРЕ

Напавшие на “Крокус Сити Холл” были под воздействием наркотических веществ

28 марта 2024
ГЛАВНЫЕ НОВОСТИ

Карпенко рассказал, как идет формирование ВНС

28 марта 2024
АКТУАЛЬНО

Прямая линия замначальника Могилевского областного управления МЧС Владимира Гореликова пройдет 30 марта

28 марта 2024
АКТУАЛЬНО

Бесплатную консультацию нотариуса можно будет получить 2 апреля

28 марта 2024

Архивы

Рекомендуем

ГЛАВНЫЕ НОВОСТИ

Быховские правоохранители в течение суток раскрыли уголовное преступление

25 марта 2024
ВАШЕ ЗДОРОВЬЕ

Как в условиях модернизации Быховской ЦРБ оказывается медицинская помощь жителям района

25 марта 2024
ГЛАВНЫЕ НОВОСТИ

В Быхове чествовали лучших работников коммунальной сферы

21 марта 2024
ГЛАВНЫЕ НОВОСТИ

В Быховском районе горела баня

26 марта 2024
ГЛАВНЫЕ НОВОСТИ

На Быховщине состоялось очередное заседание комиссии по содействию занятости населения райисполкома

20 марта 2024
КУЛЬТУРА

Быхаўчан запрашаюць на тыдзень традыцыйнага мастацтва

21 марта 2024
ГЛАВНОЕ

Сергей Антонов, известный быховчанам своими писаниной и видосиками на экстремистских каналах, подался в бега

20 марта 2024
ВАШЕ ЗДОРОВЬЕ

О мерах предосторожности в паводковый период

15 марта 2024