Гісторыя развіцця бібліятэчнай справы з’яўляецца неад’емнай часткай гісторыі культуры Быхаўшчыны. Бо без ведаў гісторыі бібліятэк, немагчыма асэнсаваць тыя змяненні, якія характэрны для бібліятэчнай справы на сучасным этапе.
Як паведаміла бібліятэкар 2-й катэгорыі раёнай библіятэкі РЦК Аксана Дрозд, у дарэвалюцыйныя гады ў г. Быхаве існавала грамадская бібліятэка пры пажарнай камандзе. Яна была арганізавана прыкладна ў 1909- 1910 гг. сіламі перадавых людзей. Гэта Капаневіч – былы гарадскі галава, ветэрынарны ўрач па прафесіі, Эмс Казімір – павятовы земскі ўрач, ён жа быў начальнікам грамадскай пажарнай каманды, Нестар Мікалаевіч,Красніцкі, галасны земскай управы. Пачатковый фонд бібліятэкі склалі іхнія ўласныя кнігі.
Пасля рэвалюцыі бібліятэкі пачалі працаваць ужо і ў сельскіх населеных пунктах. Так, у пачатку 1919 г. у вёске Сарочына Баркалабаўскага сельсавета была створана адна з першых на Беларусі сельскагаспадарчых камун імя К. Лібкнехта. У 1922 г. камунары адрамантавалі памяшканне для клуба, адкрылі бібліятэку і  чытальню.
За гады перадваеных пяцігодак істотна змянілася аблічча страражытнага Быхава. Вуліцы ўпрыгожылі новыя дамы, павялічылася колькасць насельніцтва. Яскравай была і статыстыка культурных пераўтварэнняў. Так, у 1940 г. у раёне працавалі гарадская і дзіцячая бібліятэкі, бібліятэкі былі таксама пры партыйных і педагагічных кабінетах, пры ўсіх хатах – чытальнях, а іх было    19, і    школах.
Калі савецкія войскі прагналі гітлераўцаў з нашай зямлі, раённая   бібліятэка адрадзілася зноў. Яна заходзілася ў Быхаве па вул. Чырвонаармейскай, дом 69. Агульная плошча памяшкання складала 33 кв. метра.
У 1954 годзе раенная бібліятэка атрымала новае памяшканне па вул. Леніна д.51. Плошча бібліятэкі павялічылася: працаваў абанемент і чытальная зала. Павялічыўся кніжны фонд, а таксама колькасць чытачоў. Бібліятэка арганізавала перасоўкі на прадпрыемствах горада.
Са звестак Магілёўскага абласнога архіва, у 194б годзе ў нашым раёне было 22 хаты – чытальні. Некаторыя з іх сталі сапраўднымі ачагамі агітацыйна – прапагандысцкай работы.
У 1948 годзе у раёне працавалі Глухская, Кузькаўская, Балонавасялецкая, Красніцкая, Ніканавіцкая, Кучынская, Чачэвіцкая, Ніжнетошчыцкая, Чырвонаберажская, Грудзінаўская, Лудчыцкая, Баркалабаўская, Новабыхаўская, Студзёніцкая, Дунайкоўская, Чырвонаслабодская, Гарадзецкая, Тайманаўская, Клятнянская, Чырвонаасавецкая хаты – чытальні.
У жніўні 1950 г. адкрыта хата – чытальня ў в. Холстава, а лістападзе 1951 г. — Кузькаўская сельская бібліятэка.
Пачынаючы з 1967 г. насельніцтва горада Быхава абслугоўваецца раённай дзіцячай библиятэкай, бібліятэкай райкома партыі, агароднінасушыльнага камбіната, прамкамбіната, бібліятэкамі 3-х сярэдніх школ, 2-х васьмігадовых школ, бібліятэкай педкабінета, бібліятэкай калгаса «Рэвалюцыя».
3 мытай паляпшэння якасці абслугоўвання насельніцтва і павышэння эффектыўнасці выкарыстання кніжных фондаў у 1976-77 гг. адбываецца цэнтралізацыя сеткі дзяржаўных бібліятэк. Усе дзяржаўныя масавыя бібліятэкі раёна аб’ядноўваюцца ў цэнтралізаваную сістэму з агульным кніжным фондам, адзіным штатам, адміністрацыйна-гаспадарчым кіраўніцтвам на базе Быхаўскай раённай бібліятэкі.
Раённая бібіліятэка стала цэнтральнай бібліятэкай у якой заснаваліся 4
аддзелы: адзел абслугоўвання, ‘ аддзел камплектавання, апрацоўкі і выкарыстанне кніжных фондаў, метадычна-арганізацыйны і інфармацыйна- бібліяграфічны аддзелл і дзіцячы аддзел-філіял, а сельскія бібліятэкі рэарганізаваны ў філіялы, якіх спачатку было 49.

Пачынаючы з 1986 г. у сувязі з тым, што колькасць жыхароў у зоне абслугоўвання паменьшалася, стала немэтазгодна трымаць і некаторыя бібліятэкі. Яны паступова зачыняліся. На сённяшні дзень іх у сістэме налічваецца 33, у тым ліку 4 гарадскіх бібліятэкі і 29 сельскіх бібліятэк-філіялаў.
На падставе рашэння райвыканкама ў 1994 г. у бібліятэчную сістэму ўвайшла бібліятэка Быхаўскага Дома афіцэраў – гарадская бібліятэка-філіял №49.
На кожную бібліятэку ўскладзена вялікая адказнасць у данясенне да нашчдкаў нашай спадчыны, зберажэнне памяці аб сваіх гістарычных каранях. Вялікую работу ў гэтым напрамку вядуць і бібліятэкары нашага раёна.
3 1993 г. бібліятэкі сістэмы прымаюць удзел у рэспубліканскім конкурсе “Бібліятэка – асяродак нацыянальнай культуры”, які праводзіцца штогод.
У 1994 г. за ўдзел у другім туры рэспубліканскага конкурса Т.М. Самуйлава бібліятэкар Абідавіцкай сельскай бібліятэкі была узнагароджана граматай Беларускага Фонду Культуры.
У 1998 г. пераможцам стаў калектыў раённай дзіцячай бібліятэкі, які атрымаў грашовую прэмію.
У 1999 г. за прадстаўленыя матэрыялы (альбомы, сцэнарыі, фотаздымкі) Гадылеўскай сельскай бібліятэкі, бібліятэкар Т.А. Івашкова была узагароджана Ганаровай граматай Міністэрства культуры РБ за пашуковую і даследчую працу па напісанню гісторыі вескі.
У 2001 г. на чарговы тур Рэспубліканскага конкурса “Бібліятэка — асяродак нацыянальнай культуры” былі прадстаўлены краязнаўчыя матэрыялы, альбомы Грудзінаўскай сельскай бібліятэкі. Бібліятэкар 1 кат. Г.І. Палавікова была ўзнагароджана Ганаровай граматай Беларускага фонда культуры, грашовай прэміяй, Граматай Міжнароднай Рады па помніках і мясцінах.
А ў 2002 г. за прадстаўленыя матэрыялы па гісторыі в. Баркалабава бібліятэкар С.В. Чухманава, узнагароджана Граматай Беларускага Фонда Культуры.
У гэтым жа годзе Магілёўскай абласной бібліятэкай быў аб’яўлены конкурс “Мой край — Магілеўшчына”, які складаўся з чатырох тураў: “Зямля нашых продкаў”, “Славутыя землякі і ўраджэнцы края”, “Эканоміка ў гістарычным развіцці краю”, “Мастацтва. Край у творах мастацтва”.
На сённяшні дзень створана і накаплівзецца поўнатэкставая база дадзеных у якой знаходзіцца вялізны краязнаўчы матэрыял аб Быхаўшчыне.
3 мэтай прававой адукацыі чытачоў у чытальнай зале ЦБ створаны публічны цэнтр прававой інфармацыі РБ, у якім сабраны ўсе заканадаўчыя акты краіны. Яго філіял ужо існуе ў бібліятэке аграгарадка Следзюкі. З’явяцца такія філіялы з цягам часу і ў іншых бібліятэках аграгарадкоў.
Найбольш значнымі поспехамі з’яўляецца ўкараненне ў работу новых камп’ютарных тэхналогій. Карыстальнікі маюць доступ к сусветным рэсурсам шляхам выхаду ў сетку Інтэрнэт. Камп’ютарызацыя бібліятэк дазволіла здзейсніць у аўтаматызаваным рэжыме апрацоўку новай літаратуры, на гэтай аснове створан электроны каталог. Матэрыялы перыядычных выданняў заносяцца ў базу дадзеных “Аналітыка”.
У ЦБ створана і эфектыўна дзейнічае сістэма павышэння кваліфікацыі бібліятэчных работнікаў. Заняткі ў творчым аб’яднанні “Рост” (растем. Общаемся. Сочиняем. Творим) удасканальваюць якасць прафесійнай дзейнасці бібліятэкараў.
Адметнай датай з’явілася святкаванне 100-годдзя цэнтральнай раённай бібліятэкі. 3 нагоды гэтай даты супрацоўнікамі бібліятэкі праводзілася шырокая рекламная кампанія: змяшчаліся публікацыі ў раённым, абласным і рэспубліканскім друку, выдадзены рэкламныя буклеты аб рабоце ўсіх аддзелаў бібліятэкі.
У лістападзе 2011 года адбыўся юбілейны вечар, на які былі запрошаны кіраўнікі раёна, абласной бібліятэкі, шматлікіх устаноў горада. Закранула прысутных асобае ўшанаванне былых кіраўнікоў раённай бібліятэкі і ветэранаў працы. Суправаджалася мерапрыемства мультымедыйнай прэзентацыяй “Наша мінулае і будучае”.
У 2011 годзе на базе цэнтральнай раённай бібліятэкі рашэннем райвыканкама быў створаны раённы інфармацыйна-ідэалагічны цэнтр. Галоўная мэта Цэнтра — забяспечыць свабодны доступ насельніцтва да крыніц інфармацыі па розных накірунках дзейнасці дзяржаўных органаў кіравання, грамадскіх аб’яднанняў і іншых сацыяльных інстытутаў.
За 100 гадоў бібліятэчны свет вельмі змяніўся, але галоўнае засталося нязменным – гэта імкненне бібліятэкара зацікавіць добрай і мудрай кнігай заўсёды жаданага чытача. Наперадзе ў нас шмат новагз і цікавага.

Падрыхтаваў Сяргей АНДРЭЕЎ.